Muzički limbo
Muzička kritika i napisi o muzici
Klavirski duo VooDoo − Recenzija kompakt diska Otkrovenje
Inovativnost interpretativnog pristupa u takozvanoj klasičnoj, ili umetničkoj, ili kako god već želeli da nazovemo muziku svrstanu u žanr u kome je neposredan pristup publici nekako najviše opterećen konvencijama, tema je o kojoj se mnogo govori i piše. Od vremena otkako se formirala muzička industrija, pojedini izvođači služili su se zakonitostima koji vladaju u popularnijim žanrovima, neko uspešno, a neko sa katastrofalnim rezultatima, bar što se estetike tiče. U poslednje vreme, i kod nas su se pojavili pojedinci i sastavi koji na umetnički relevantan i za publiku privlačan način, uspevaju da prikažu ono što je do skoro bilo nezamislivo – najnovija ostvarenja iz domena umetničke muzike koja nisu hermetična i koja u sebi poseduju senzibilitet koji u pravoj meri oslikava prirodu savremenog čoveka. Jedno od takvih izdanja je i kompakt disk Otkrovenje klavirskog dua VooDoo koga čine Vuk Božilović i Dušan Grozdanović.
S obzirom na činjenicu da živimo u vremenu u kome se čini da su sva moguća žanrovska poigravanja već izvedena, izvođačima je zapravo mnogo lakše da dopru i do same publike, pa i da prenesu nešto od onoga što je nekada smatrano za jeres. Ono što kod domaćih sastava koji se bave savremenim stvaralaštvom raduje, jeste činjenica da svi oni ozbiljno razmišljaju kako da dopru do publike. Klavirski duo LP organizuje konkurse za nove kompozicije, kompozitori se utrkuju da nova dela posvete gudačkom orkestru Metamorfozis, pa se stiče utisak da se na polju savremene muzike pokrenulo nešto što za rezultat ima i interesovanje publike. Kompozitori su na takav način podstaknuti da privuku publiku, a isti slučaj je i sa izvođačima koji se trude da interpretacije budu sadržajne, izazovne i efektne. Na tom tragu je i najnoviji kompakt disk klavirskog dua Voodoo na kome se isključivo nalaze kompozicije srpskih kompozitora. I ako su u ranija vremena, u svetlu avangarde, kompozicije Dejana Despića i Dušana Radića nekim kritičarima delovale retrogradno, labavi žanrovski okviri koje nudi najnovija muzika čine ih logičnim izborom, pa su se tako Dubrovački divertimento Despića i Rondo Radića našle na istom izdanju sa kompozicijama savremenih kompozitora mlađe generacije. Tu su dakle i Furiozo Stanka Simića, Euforija Momčila Petrovića, Svatovska pesma Igora Andrića i Strip Veljka Nenadića.
Dubrovački divertimento Dejana Despića iz 1957. godine odiše energijom plesa sa ukazivanjima na štimung XVIII veka u duhovitom Alegru prvog stava i Menuetu trećeg, i sa oslikavanjem atmosfere noći predstavljene impresionističkim odzvucima u drugom stavu Nokturno.
Ceo ciklus zatvara stav Tokata, koja nas podseća na muziku za klavijaturne instrumente XVIII veka, ali i na furiozne pasaže istoimenih stavova kod Ravela i Prokofjeva. Zapravo, jedna detaljna stilska analiza bi u muzici Despića mogla da otkrije čitav koloplet dvostrukih ukazivanja ostvarenih na liniji između neoklasicizma prve polovine XX veka i plesova XVIIIog veka, a ono što je čini svežom u današnjem vremenu jeste dopadljivost ostvarena kroz igrački štimung, melodijsko-harmonski plan koji može da bude pokretan i statičan, moderan i arhaičan, ponekad i jazzy kao u menuetu, sa napomenom da su sva ukazivanja kod Despića krajnje suptilna i dubinski upletena u referencijalnu mrežu do koje se dopire pažljivijim analitičkim slušanjem. Međutim, upravo su i sami izvođači uspeli da ispletu značenjsku mrežu od takvih niti, ritmički uvek precizni i uz odlično istaknutu sitnu tehniku upravo zbog pasaža kojima obiluju brzi spoljni stavovi ovog dela.
Slično je i sa kompozicijom Rondo Dušana Radića u kojoj je kroz ostinatna kretanja istaknut ritmički aspekt i zaista bi na ovom mestu trebalo da se pomene izuzetna preciznost u kreiranju metričke slike iz koje povremeno izranja melodija koja neodoljivo podseća na stav Igre suparnika iz kompozicije Posvećenje proleća Igora Stravinskog. Ovo ukazivanje zapravo je deo duhovite igre sprovedene kroz prenaglašeno otkucavanje ritmova koji sasvim slobodno mogu da budu pokrenuti duž svih deonica, što je vešto ostvareno. Rondo se završava ekstatično i uz neku vrstu postupno dosegnute apoteoze pripremljene kroz znalačko rukovođenje uzlaznom dinamičkom linijom, što govori o dobro promišljenoj interpretaciji.
Kada je već reč o uzlaznoj dramaturškoj liniji, posebno bi trebalo da se obrati pažnja na kompoziciju Furiozo Stanka Simića. Reč je o uzbudljivom komadu u kome su članovi klavirskog dua VooDoo pozabavili kolorističkim prelivanjima talasastih pokreta fakturno bogato nadograđenih i preispunjenih različitim nijansama svetlih boja. Mistično smirenje u drugom delu kompozicije bila je prilika da se kroz interpretaciju istaknu zvučni odjeci brujećih akorada koji su ukazivali na smirenje nakon svetlog uzdizanja. Dramaturški, ovakva koncepcija neodoljivo podseća na pozno stvaralaštvo Aleksandra Skrjabina koji se kod Simića međutim ne javlja kao uzor, već je u značenjsko tkivo njegove muzike utkan kao arhi znak.
Još jedna kompozicija na izdanju Otkrovenje klavirskog dua VooDoo ukazuje na svetlo kretanje, ovog puta ostvareno u duhu postminimalizma. Reč je o kompoziciji Euforija Momčila Petrovića u kojoj se u jednoj deonici pojavljuju dobro ukomponovana zvučanja dva sintisajzera. Staklasti suvi odzvuci, brzi pasažni pokreti ritmički izvedeni precizno, sve to zaista dovodi do euforije na samom kraju kompozicije koja u ovoj interpretaciji deluje kao prikaz ljudskog osećanja, bez ikakvih drugih primesa.
Svatovska igra Igora Andrića poseduje ekspresionistički senzibilitet, pa tako kompozicija započinje akcentovanim igračkim pokretom koji u jednom momentu prelazi u smireni melodijski pokret. Konstanta ovog komada jeste disonanca kojom su članovi klavirskog dua VooDoo upravljali vešto u tom smislu što su uspevali da zaokruže mnoštvo kratkih fraza omeđenih jače istaknutim akordima, a da pri tom ne izgube smisao ukupne celine. Na takav način, oni su uspeli da ostvare kompozitorovu ideju prema kojoj bi ples i pesma bili sagledani kroz dvostruko stilsko ukazivanje. Jedno je ekspresionizam na tragu foklora Bartoka ili Stravinskog, dok je drugo ono koje pripada savremenom dobu, jer se iza snažno podstaknute akordske disonance kriju pesma i ples koji bi u drugačijoj obradi mogli da zvuče popularno i milozvučno.
Izvođačko majstorstvo, članovi klavirskog dua VooDoo pokazali su u izvođenju kompozicije Strip Veljka Nenadića za klavir i sintisajzer. Što se forme tiče, zaista je reč o mozaičnom sklopu različitih slika u kojima dolazi do veštog kombinovanja analognog i elektronskog zvuka uz korišćenje brzih pasaža, akcentovanih akorada i različitih vidova manipulacije zvukom. Na tragu avangarde visokog modernizma, Nenadić uspeva da ostvari lični pečat kroz poigravanje sa percepcijom slušaoca koji uobičajeni protok muzičkog vremena u pojedinim momentima doživljava kao preusmeren i ubrzan, što je i najveća vrlina same interpretacije.
Kompakt disk Otkrovenje klavirskog dua VooDoo izašao je u izdanju male izdavačke kuće Sekvoja koja se na tržištu pojavila nedavno. Snimatelj Radomir Novaković i producent Igor Andrić su svoj deo posla uradili krajnje profesionalno. Fotografija Nine Miljuš na omotu na jasan i nedvosmislen način govori o samoj ideji ovog ostvarenja. U ambijentu Doma Jevrema Grujića kao sinonima za konzerviranu starinu, dvojica aktera se pojavljuju na takav način što jedan pozira drugom, dok se u okvirima umetničkih slika nalaze njihove fotografije. I zaista, članovi ovog klavirskog dua sve vreme se bave propuštanjem tragova prošlosti poput igara i koncertantnosti XVIII veka, noćne muzike i mističnog zvuka s kraja XIX i početka XX veka, elemenata neoklasicizma, ekspresionizma, avangarde, minimalizma i sve to bez ikakvog kritičkog otklona. Pristup članova klavirskog dua VooDoo je iskren i hiperrealističan, poput njihovih fotografija uokvirenih u umetničke slike na omotu albuma. Sve to ovo izdanje čini privlačnim, atraktivnim i na neki način, ukazuje na put kojim bi umetnička muzika mogla da krene izvan sopstvene konzerviranosti. A taj put trebalo bi da bude na tragu otvorenosti, iskrenosti, osećajnosti – zapravo na svemu onome na čemu je popularna muzika uspela da se ostvari kao relevantan izraz senzibiliteta zapadne civilizacije druge polovine XX i početka XXI veka. Zato i ostvarenje pred nama zaista predstavlja jedno od otkrovenja kakvih u savremenoj srpskoj produkciji na svu sreću, ima već nekoliko.
