Muzički limbo
Muzička kritika i napisi o muzici
Kritika koncerta Aleksandra Madžara, 23. III 2022.
Ciklus izvođenja svih sonata Ludviga van Betovena pijanista Aleksandar Madžar je nastavio logično koncipiranim programom. Ovog puta, na repertoaru su se našle dve rane sonate koje predstavljaju vrhunac njegove prve kompozitorske faze, barem kada su klavirske sonate u pitanju. To su sonate nastale 1800. i 1801, br. 11 op. 22 u B duru i br. 12 u As duru izvedene obrnutim redosledom. Izvođenjem sonate br. 29 op. 106 u B duru poznatije kao Hamerklavir nastale u poslednjoj kompozitorskoj fazi 1818. godine, Madžar je razotkrio razlog zbog koga je na repertoar stavio prve dve sonate, naročito onu ranu u B duru.
Bilo da je reč o menuetu rane sonate u B duru kojeg odlikuje prosta faktura uz koncertantno nadmetanje deonica u srednjem delu tria, ili da je s druge strane reč o izrazito koncertantnom poslednjem stavu Hamerklavir sonate sa fugom koja u jednom momentu prelazi u briljantno i slobodno vođeno kretanje brzih pasažnih deonica – u oba slučaja uočljiva je izrazita jasnoća. Deonice su kod Madžara u prostoru jasno postavljene, dok se kroz vremensko odvijanje one ističu kao logične i podstaknute harmonskim pokretom koji je u odnosu na melodijsku ekspresiju odmeren u pravoj razmeri. Najizrazitiji takav primer svakako predstavlja izvođenje laganog lirskog stava Hamerklavir sonate, čija je duboka emocionalnost proizilazila iz susreta melodije i vertikale kao prirodno postavljenog zvučnog procesa, bez niti jednog afektivnog dodatka samog izvođača. Interpretirati ovaj stav na takav način izrazito je teško, jer nije lako odoleti tako ekstremnom prizivu lirike koji prosto da poziva pijanistu na zatvaranje očiju i slobodno prepuštanje.
Madžarova emocija u ovom stavu proizilazila je iz samog zvuka koji je zapravo bio posrednik između njega i publike, a ne obrnuto, kako to već biva u slučajevima kada umetnik sebe postavi na pijedestal. Ovakvu vrstu poštovanja prema Betovenu ni u kom slučaju ne bismo mogli da nazovemo suzdržanošću u odnosu na ono što kompozitor u svom delu nudi, naprotiv, upravo u slučaju izvođenja ovog stava na delu možemo da vidimo način na koji je duboka emocionalnost umetnika usmerena i prilagođena kontekstu kompozicije koja se izvodi. Zbog te činjenice, Madžarov pristup izvođenju Betovenovih sonata zaista bismo mogli da nazovemo lepršavim i briljantnim i istovremeno sadržinski bogatim. I sami romantičarski kompozitori Betovena su doživljavali dvojako, neko kao revolucionara, neko kao umetnika koji je uspeo da ovlada haosom – za Madžara je Betoven kompozitor koji je čitav jedan kosmos XVIII veka uklopio u koliko toliko skladne okvire. I najzad, harmonsko-melodijski pokreti Betovena tako prepoznatljivi kroz neprikosnoveno čvrsto podvučenu dramaturgiju koja proizilazi iz dura i mola, dakle iz jezika samog, kod izvođača su postavljeni bili na takav način da je lako mogla da se doživi akustička zvučnost terce, najmilozvučnijeg intervala na kome počiva celokupna tonalna muzika.
Lirika prvog stava sonate u As duru, briljantni pokreti sonate u B duru i najzad, Hamerklavir u celosti, odzvanjali su alikvotama i bogatom zvučnošću čija početna osnova je ovaj interval. Na takav način, čini se da je Madžar kroz interpretaciju tri Betovenove sonate, percepciju muzike ovog kompozitora usmerio prema samom klasicizmu, lišavajući je bilo kakvih drugih dodataka osim onih koji proizilaze iz konteksta same epohe.
