Muzički limbo
Muzička kritika i napisi o muzici
Bojan Suđić i Hor Radio televizije Srbije u izvođenju muzike Marka Tajčevića i Stevana Mokranjca, 20. IX 2024.
Otprilike jednom do dva puta godišnje, Hor Radio televizije Srbije na čelu sa dirigentom Bojanom Suđićem obraduje publiku koncertima pravoslavne duhovne muzike. Svaki od njih bio je za pamćenje, jer zaista, nijedan hor u našoj zemlji ne bi mogao da ostvari reprezentativnija izvođenja od pomenutog ansambla. Suđić se na dosadašnjim nastupima pokazao kao ekspert za izvođenje ovog žanra i tako je bilo i na poslednjem koncertu u crkvi Blažene Djevice Marije na Neimaru. Kao i do sada, u tome mu je svesrdno pomagao i njegov student i horski pevač, Jakov Milutinović.
Posmatrajući gestove dirigenta, moglo bi da se zaključi da je celokuno njegovo telo bilo u harmoniji sa ostvarenim zvukom. S druge strane, disciplinovani pevači ne samo što su delovali usredsređeno, već se činilo da tonski kvalitet nije bio usmeren samo pravolinijski, od izvođačkog aparata prema publici, već je metaforički rečeno, zahvaljujući i izvrsnoj akustici prostora, muzika Mokranjca i Tajčevića kružila duž prostora katedrale. Celo to zvučno putovanje, započeto od tela dirigenta završavalo se diskretnim ehom, koji u samoj interpretaciji nije delovao kao dodatak ili efekat, već se činio sastavnim delom priča koje su donosili bogoslužbeni tekstovi Mokranjčeve muzike i Davidovi Psalmi koje je Tajčević upotrebi u svoja Četiri duhovna stiha.
Što se muzike Stevana Mokranjca tiče, izvedena su dela koja se u bogoslužbenoj praksi koriste u poslednjoj, Stradalnoj nedelji Velikog posta. Koncert je započeo kompozicijom pisanom za muški hor Ninja sili koja se peva umesto Heruvimske pesme na Liturgiji Pređeosvećenih darova. Ona se tokom Vaskršnjeg posta služi sredom i petkom. Sve ostale numere izveo je mešoviti hor, a sledile su Da ispravitsja molitva moja koja je takođe deo Liturgije Pređeosvećenih darova, zatim Vozbranoj Vojevodje ili Akatist Bogorodici, dok su strašne Hristove muke opisane u kompozicijama O kako bezakonoje i Statija broj 3.
Ovako sastavljen ciklus od izvođački najzahtevnijih Mokranjčevih kompozicija, bila je prilika za publiku da se uveri da je Hor Radio televizije Srbije kadar da ostvari zvučne zapise koji bi mogli da se smatraju antologijskim. To se najpre tiče prilično značajne mase koja se u nekim momentima, veoma sporo prelivala iz jednog tonskog kvaliteta u drugi. Ono što zadivljuje u svemu tome jeste da je celokupan muzički pokret strogo bio kontrolisan gestovima dirigenta i navedeno bi posebno moglo da se tiče prve numere, Ninja sili prepune melizama na slovo i. Jedan od lepših efekata bilo je i povremeno isticanje sopranskih glasova u numeri Da ispravitsja i Vozbranoj vojevodje koje je kod slušaoca direktno izazivalo snažnu emociju. Ipak, nijedno od zasebnih izdvajanja glasova nije ostvareno izvan konteksta kompaktnog horskog zvuka, iščišćenog do krajnjih granica.
Numera O kako bezakonoje izvedena je uz jasno isticanje teksta i poput snažne drame koja je započela jasno istaknutim pokretom dubokih basova na koje su se postupno nadograđivali ostali glasovi u sveopštem jedinstvu. Svetli tonovi visokih glasova i prozračnost karakteristična za crkvenu zapadnu muziku XV i XVI veka, ostvarena je u Statiji broj 3. I kada smo već kod Palestrine i njegovih savremenika, što se formalne izgradnje izvedenih kompozicija tiče, završeci fraza i njihova ulančavanja ostvarena su nedvosmisleno, što je još jedan argument u prilog visokoj izvođačkoj perfekciji koju je Suđić ostvario sa Horom Radio televizije Srbije.
.
Interpretacija kompozicije Četiri duhovna stiha ukazivila je na postavljanje novih standarda njenog tumačenja. Rukovodeći horom, Suđić je svaki delić kompozicije uspeo da istakne kao značenjski relevantan i zvučno potentan. Fascinantna je stilska veza između mokranjčevske tradicije, ruske crkvene muzike i zapadnoevropskog nasleđa koje se kod Tajčevića očitava u fugama i u ponekim disonantnim, modernističkim odsecima. Takav spoj je u Suđićevom izvođenju delovao harmonično, sa precizno odmerenim melodijsko-harmonskim frazama koje su se sasvim logično slivale jedna u drugu. Nastup baritona Milutina Jocića u numeri Skaži mi Gospodi plenila je lepotom boje i gipkošću njegovog glasa. I najzad, poslednja i najpopularnija numera Vospojte jemu delovala je moćno i potpomognuta ehom dvorane koji je još više podsticao maestralno izvedeno slivanje glasova.
Na bis izvedene Bogorodice Djevo Sergeja Rahmanjinova i dva puta ponovljen gospel Fit de Battle of Jericho predstavljali su dostojan odgovor na ovacije publike kojim su nagrađene izvanredna tumačenja muzike Mokranjca i Tajčevića.
