Muzički limbo
Muzička kritika i napisi o muzici
Pijanistički resital Berija Daglasa, 6. XI 2021.
Nastup Berija Daglasa u okviru Stenvej sezone održan u Kolarčevoj zadužbini predstavljao je vrhunski pijanistički događaj. A koncert je naizgled počeo skromno, izvođenjem Empromtija op. 90 br. 1 u c molu Franca Šuberta. Intimni lirski komad ovog kompozitora izveden je uz diskretnu upotrebu desnog pedala i bez mnogo zvuka. Početno melodijsko kretanje koje na samom početku prelazi u akordsko, ukazivalo je na dinamičke prolongacije koja su vodile ka intenzivnijem kretanju u kasnijim segmentima, a sve to izvedeno je na krajnje prirodan način. Ako bismo mogli da govorimo o generalnim osobinama Daglasove interpretacije, onda bismo je okarakterisali kao „čistu“, a to se odnosi na vrlo jasno postavljene teksturne nivoe i balans između deonica. Da li je to čisto subjektivni osećaj pisca ovih redova ili ne, tek, čini se da ovaj pijanista svojom poetikom ne osvaja slušaoca odmah, već vas smišljeno uvlači u svoj svet iz koga na kraju koncerta izlazite potpuno fascinirani. Zbog toga ne treba da čudi da je resital započeo kompozicijom koja za mnoge pijaniste ne bi bila dovoljno ubedljiva i atraktivna za tu namenu, a da je potom sledilo sedam komada iz ciklusa Godišnja doba Petra Iljiča Čajkovskog i kao vrhunac, Sonata za klavir broj 23 u f molu Apasionata opus 57 Ludviga van Betovena.
Početak komada Januar Čajkovskog ukazivao je na potpunu oslobođenost od bilo koje vrste manirizma što se nastavilo i u komadima Februar, Mart, Maj, Jun, Oktobar i Decembar. Zapravo, kao i u slučaju izvođenja Šubertovog empromtija, manira koji bi za inspiraciju mogli da posluže mlađim i manje neukim muzičarima bilo je dosta, ali, činjenica je i da su oni zapravo bili sastavni deo tumačenja. Eventualnim izvlačenjem iz zadatog konteksta, od manira bismo dobili banalne isečke. Daglasovo tumačenje imalo je nešto od salonske uglađenosti u potpunosti lišene jeftinih trikova. Visoko estetizovana interpretacija bila je sve samo ne puka naracija, jer je lirsko, igračko i sve što je ugrađeno u partituru, kod ovog pijaniste dobilo konture lične ispovesti u kojoj je ono što je kod drugih izvođača uopšteno i stilski, kod njega prešlo u duboko ličnu ispovest. Lako kretanje po klavijaturi, pesma i igra po sebi, kao da su takvi kakvi su pred nama oduvek bili isti, što je ukazivalo na to da ovaj pijanista zapravo fizički ne svira, već se direktno slušaocima obraća iz sopstvenog unutrašnjeg bića. Možda bi to bilo jedino objašnjenje zašto kod ovakve interpretacije odbacujemo sve naše premise o stilu, estetici, istorijskim i žanrovskim konotacijama muzike Čajkovskog i zašto se sasvim slobodno prepuštamo onome što pijanista ima da ponudi. Takvu jednu dozu intimnosti propuštene kroz dobro filtriranu mekoću tona, Daglas je ponudio i u Intermecu opus 116 broj 4 u E duru Johanesa Bramsa izvedenom na prvi bis. Pa ako je ovaj komad bio pandan lirskoj muzici Šuberta i Čajkovskog, trebalo bi primetiti i da je drugi bis, stav Montekijevi i Kapuletijevi iz baleta Romeo i Julija Sergeja Prokofjeva, predstavljao pandan muzici Betovena.
Što se izvođenje Apasionate Betovena tiče, pijanista Beri Daglas je pokazao da je istinski majstor za izvođenje njegove muzike. Brzi stavovi dočarani su kao metrički stabilna treperenja, kao ritmička smenjivanja pasažnih kretanja obogaćena silnim kontrastima i naglim obrtima koje smo mnogo puta već čuli, ali koji kod ovog pijaniste ipak deluju kao iznenađenje. Krajnje je neobično kako ovaj umetnik inače snažne fizičke konstitucije malo koristi fizičku snagu, ili zapravo, bar tako deluje. Kao što su recimo intimni lirski stavovi ciklusa Godišnja doba Čajkovskog u svedenim okvirima izvedeni krajnje prirodno, tako je i mnogo veći dinamički dijapazon Betovenove dramske sonate u mnogo većim okvirima delovao krajnje usaglašeno, a opet je iz njega maksimalno iskorišćen potencijal za stvaranje konfliktne dramaturgije. Ovo naročito važi za furiozno finale sonate u kome je Daglas pokazao superiornu pijanističku tehniku. Što se kontrastnog drugog stava tiče, u njegovoj interpretaciji fasciniralo je varijantno nizanje početne teme koje je u svakom sledećem pojavljivanju delovalo donekle slično prethodnom, a ipak logično naslojenom u neprekinuti niz igračkih iskaza kao vid iskazivanja nostalgije za nekim lepšim, davno prošlim vremenima plesova ranog XVIII veka. Mali intermeco koji se nalazi unutar betovenske olujne drame nije delovao kao umetnut, već naprotiv, svaka epizoda sonate u celini, u Daglasovom izvođenju je postavljen kao njen sastavni, integralni deo. A ovaj pijanista je to postigao upravo „čišćenjem“, postupkom pomenutom na samom početku ovog teksta. U psihološkom smislu, reč je o iskazima iz koga su odstranjene asocijacije ili premise na bilo šta što je već rečeno ili odsvirano.
Kada se suočavate sa Berijem Daglasom ostaje samo tumačenje, ostajete samo vi licem u lice sa onim što njegovo unutrašnje biće ima da vam saopšti. Takve interpretacije su najređe i zbog toga su takvi umetnici nešto najbolje što ovaj svet prepun banalnosti može da ponudi.
