Muzički limbo
Muzička kritika i napisi o muzici
Prikaz časopisa Muzikologija br. 34
Godine 2021. obeležavalo se pedeset godina otkako je preminuo Igor Stravinski. Međutim, zbog pandemije kovida ovaj jubilej nije mogao da bude proslavljen na dostojan način, pa je naročito u svetu nauke, još uvek aktuelno razmatranje različitih aspekata stvaralaštva jednog od najvećih kompozitora XX veka. Tako je i Glavna tema poslednjeg broja časopisa Muzikološkog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti Muzikologija sastavljena od članaka posvećenih Stravinskom a potiču iz izlaganja na Studijskom danu organizovanom 2021. godine na Odseku za muzičke studije Nacionalnog i Kapodistrijasovog univerziteta u Atini. Radovi uključeni u broj obuhvataju sve tri faze stvaralaštva Stravinskog: foklornu ili pagansku, neoklasičnu i serijalnu.
Stamatis Zohios bavio se pitanjem veze Stravinskog s ruskim foklorom, konstatujući da je, oslanjajući se na studije o fokloru iz XIX veka, ovaj umetnik pratio put koji su zacrtali Glinka i Ruska petorka. Članak Ivana Mudija naglasak stavlja na duhovna dela iz perspektive kompozitorovog poznavanja filozofije Žaka Maritena i ideje o homo faberu, odnosno, čoveku-tvorcu. Katerina Levidu pruža nove uvide u njegova predavanja naslovljena Poetika muzike i odnos sa idejama Pjera Suvčinskog, muzičkog pisca na koga je Stravinski referirao u vezi sa idejama o muzici i vremenu. Kasnim autorovim stvaralaštvom bavio se Kristof Flam koji je pisao o značenjskim i samoreferencijalnim aspektima kompozicija iz serijalne faze, što protivreči uobičajenim pristupima koji takva dela tretiraju kao apstraktna i konstruktivistička. Edvard Kembel je u svom članku posmatrao uticaj Stravinskog na frankofonu avangardu, odnosno na Pjera Buleza, Žana Baraka, Anrija Pusera i Mišela Filipoa. Autor je na analitički način objasnio ritmičke inovacije, upotrebe kolorizma, harmonije, muzičke forme i tonskih visina kod pomenutih autora a koji su u vezi sa stvaralaštvom njihovog uzora. Poslednja dva rada govore o odnosu Stravinskog sa filozofima svog vremena. Jakovos Štajn raspravlja o značenju telesnosti i plesa koji su u vezi sa filozofijom Helmuta Plesnera, dok Markos Cecos revidira kritiku ovog kompozitora od strane Teodora Adorna. Ovaj autor čak tvrdi da su njegovi nazori prema Stravinskom nehumani, primitivni i neadkevatni u odnosu na domete koje je muzika ovog kompozitora dosegla.
Rubrika Varia donosi tri studije. Bojana Radovanović se bavila proučavanjem ekspresivnih sredstava u delima za glas Juga K. Markovića. Upravo ovaj srpski kompozitor se glasom bavi na netradicionalne načine i što se tretmana vokalne deonice on zahteva telesne i scenske gestove, insistira na upotrebi tehnoloških sredstava i na manipulaciji zvuka. Analizom kompozicija Srpske ljubavne pesme za glas i gudački kvartet, Ultraterreno za dva ženska glasa i klavir, incidAnces za glas i kamerni sastav, Nirvana za hor, De Rerum Natura za sopran i orkestar i Defiant walks batefoot za glas i elektroniku, autorka teksta je pokazala da je Jug K. Marković učinio značajne pomake u tretmanu ljudskog glasa u odnosu na savremenu kompozicionu praksu.
Marija Dinov je pisala o kinestetičkim gestovima, odnosno, telesnim pokretima izvođača koje pijanisti koriste prilikom interpretacije. Posebnu pažnju posvetila je Betovenovim klavirskim sontama, a osoben kvalitet ovog rada predstavlja činjenica da je autorka, inače i pijanistkinja, unela i sopstvena iskustva interpretacije. Inovativni pristup odnosi se i na činjenicu da je sam gest ona predstavila kao konstruktivnu komponentu muzičkog dela. I najzad, članak iz pera Dine Vojvodić Nikolić o muzičkim kritikama Petra Bingulca, predstavlja u stvari njihovu kritičku analizu i to uglavnom napisa koji su vezani za horsku muziku.
U rubrici Naučna kritika i polemika broj donosi kritički osvrt Marije Maglov na međunarodni simpozijum posvećen ranoj diskografskoj industriji koji je organizovala Muzička akademija u Zagrebu. Reč je o izdanjima nastalim u vremenskom periodu od 1927. do pedesetih godina XX veka, a što se umetnika sa ovdašnjih prostora tiče, pažnja je posvećena čuvenom predratnom pevaču Mijatu Mijatoviću i izdanju na kome se nalaze primeri Srpskog crkvenog narodnog pojanja. Zbornik Rethinking Prokofiev u izdanju Oxford University Press predstavio je Miloš Bralović koji navodi da su „autori tekstova svoje stavove forirali na osnovu do sada malo poznate arhivske građe, pisama, dnevničkih i notnih beležaka, kao i novih analitičkih razmatranja Prokofjevljevog opusa“. Ova činjenica svakako ukazuje na osveženje u odnosu na dosadašnje metodološke pristupe proučavanju opusa ovog kompozitora.
Broj 34 časopisa Muzikologija kao jedan od najrelevantnijih muzikoloških časopisa u ovom delu sveta odštampan je uz poštovanje najviših naučnih standarda i kao takav predstavlja izdanje od izuzetnog značaja.
