Recenzija kompakt diska Vladimira Gligorića sa klavirskom muzikom Vasilija Mokranjca

Nekoliko značajnih autora srpske muzike, deo svog opusa posvetili su klavirskoj muzici i na tom polju ostavili trag. Možda je i najvažniji među njima Vasilije Mokranjac, čiju klavirsku muziku je za diskografsku kuću CPO snimio pijanista Vladimir Gligorić u studiju Hans Rosbaud koji pripada Jugozapadnom nemačkom radiju u Baden Badenu, između 21. i 23. februara 2017. godine. Izvođenje klavirske muzike Vasilija Mokranjca zahteva vrhunsko vladanje izvođačkom tehnikom. Izrazito pijanistički i uz dubinsko poniranje u neobično bogatu fikciju jednog od najvećih srpskih kompozitora, Vladimir Gligorić je na jednom kompakt disku ponudio glavninu klavirskih dela iz različitih stvaralačkih faza ovog autora.

Izbor kompozicija predstavlja adekvatan presek Mokranjčevog klavirskog opusa. Na tragu poznog Debisija i Ravelovog neoklasicizma, komad Menuet iz 1944. godine, jedina je koja bi mogla da se izdvoji kao svojevrsna stilska vežba i delo još uvek mladog kompozitora. Dela iz pedesetih godina, Fragmenti, Šest igara, Etide broj 2, 3 i 4, poseduju fakturu koja bi mogla da se veže za romantičarski pijanistički izraz, što naročito važi za etide. U Fragmentima dolazi do upotrebe impresionističkih crta uz povremena ukazivanja na džez, a slično je i sa Šest igara, u kojima ponekad, disonantna sazvučja dovode do uplitanja folklornih i ekspresionističkih stilskih elemenata. Iako bi u slučaju dela iz ove kompozitorske faze moglo da se govori o umerenom modernizmu, svi navedeni stilski idiomi toliko su vešto kombinovani, da u celini grade sasvim osoben stil, neuporediv sa bilo čim drugim što se u srpskoj i svetskoj muzici desilo tih godina.

Stilski prosede Mokranjčeve muzike u svim njegovim fazama je složen, a ono što impresionira u interpretaciji Vladimira Gligorića jeste sugestivnost usmerena na više nivoa. Folklorna melodija provučena kroz treperavu, impresionističku fakturu na primer, jasno biva izdvojena, dok s druge strane, ova dva elementa čine jedinstvenu celinu. Kada su u pitanju izvođenja dela iz sedamdesetih godina, naročito kada je reč o ključnim kompozicijama iz Mokranjčevog opusa − poemama iz 1973. godine Intime i Odjeci, Gligorić je sve aluzije istakao kao izdvojene entitete. Citat Voda zvira iz Intima, kvazi-citat vizantijske melodije u Odjecima, sva ukazivanja na zvuk zvona, impresionističku fakturu, ekspresionističku disonancu i tako dalje, pijanista je istakao kao celine koje su tu onakve kakve jesu. Čak i kada su predstavljene istovremeno, one se u vertikalnom zvuku ne mešaju. U odnosu na mnoge druge interpretacije Mokranjčevih dela koje smo dosada mogli da čujemo, navedeni kvalitet se čini jedinstvenim.

Emocionalni tonus izvođenja Vladimira Gligorića na ovom izdanju izražen je bez zadrške i u širokom dijapazonu, od drhtave nežnosti do rušilačke bujice pokreta i jasno artikulisanog krika. Izneti karakteri, očigledno govore o dubokom proživljavanju Mokranjčevih kompozicija. U tom smislu, mogli bismo da ukažemo na mekan, treperav ton meditativnih komada Pet prelida iz 1975. godine. Svojevrstan dodatak ovom opusu predstavlja Prelid iz 1984. godine ‒ godine tragične smrti kompozitora. U pitanju je komad koji poseduje čitav niz različitih kolorističkih nijansi koje je Gligorić ostvario maestralnom upotrebom desnog pedala korišćenog u sklopu sa dobro odmerenim, blagim dodirima dirki. Kada smo već kod desnog pedala, posebno bi trebalo podvući činjenicu da se kroz dugačke odzvuke mogu nazreti kombinacije alikvota, zvonkog zvuka podrhtavanja žica i boja koje bi ovom prilikom teško mogle da se opišu rečima. Uostalom, nezavisno od sadržaja bilo koje Mokranjčeve kompozicije, svaka od muzičkih fraza, u Gligorićevoj interpretaciji ukazuje na nedvosmisleno izgrađen iskaz u kome su svi muzički kvaliteti deo neodvojive celine sa emocionalnim.

Širok je opseg izražajnih i tehničkih sredstava koji se u izvođenju Mokranjčeve muzike zahtevaju od pijaniste. Gligorić ih sasvim očigledno poseduje i na ovom izdanju neštedemice koristi. Muziku našeg velikog kompozitora on interpretira bez kalkulacija, uz sve kvalitete koji karakterišu vrsnog virtuoza i intelektualno nadograđenu ličnost. Zbog toga bismo želeli da preporučimo ovaj kompakt disk koji je pri tom i dobro opremljen. Na omotu se nalazi jedna od zimskih slika nemačkog romantičarskog umetnika Paula Bauma, čija bi belina i plavetnilo zaista mogli da se protumače kao simboli metafizičkog mira koji bismo mogli da naslutimo u poznim poemama Intime i Odjeci i u Prelidu iz 1984. godine. Knjižica kompakt diska, osim biografija kompozitora i izvođača, donosi izvrstan tekst na nemačkom i engleskom jeziku o klavirskoj muzici Mokranjca iz pera Stefana Cvetkovića. Sa svakog stanovišta, u pitanju je izdanje koje predstavlja izuzetan doprinos afirmaciji srpske umetničke muzike ‒ izdanje koje zbog svog značaja ‒ itekako zaslužuje dostojnu promociju.