Muzički limbo

Muzička kritika i napisi o muzici

Srpski kompozitori u dijaspori, 18. V 2023.

Kao i pre godinu dana, novi dvobroj američko-britanskog časopisa Contemporary Music Review posvećen je srpskoj muzici. I dok je prethodno izdanje bilo vezano za srpsku avangardu, u ovogodišnjem broju našli su se članci objedinjeni naslovom Srpski muzički identitet. Urednice ovog izdanja su dr Laura Emmery vanredni profesor za oblast muzičke teorije na univerzitetu Emory u Atlanti i dr Ivana Medić viši naučni saradnik Muzikološkog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti. Tim povodom, u Velikoj sali Fakulteta muzičke umetnosti održan je koncert naslova Srpski kompozitori u dijaspori. Koorganizatorke ovog događaja bile su muzikolozi dr Ivana Ilić i dr Ivana Miladinović-Prica.

Na repertoaru koncerta bila su zastupljena imena kompozitora koji su najaktivniji, iako, prema istraživanjima koje je sprovela Ivana Medić, trenutno u inostranstvu živi oko sedamdeset i pet autora. Među najuspešnije koji deluju u Evropi spadaju Marko Nikodijević i Đuro Živković. Kompozicija Tifenrausch ili Ruptura dubine Marka Nikodijevića iz 2016. godine, u mnogim svojim segmentima ukazuje na žanrovski transfer iz područja elektronske i tehno muzike u tradicionalni kamerni žanr gudačkog kvarteta. Formalno zgusnuta i uz mnoštvo istaknutih ritmičkih kvaliteta, ona zaista ukazuje na promenjeno iskustvo doživljaja muzičkog vremena, kako i sam kompozitor navodi. Naime, u relativno kratkom vremenskom intervalu dolazi do mnoštva obrta koji se tiču promena metra i tempa, što je u potpunom skladu sa fenomenom ubrazanja istorijskog vremena o kome se sve češće govori. Trebalo bi pomenuti i izvrsno izvođenje violinista Roberta Lakatoša i Une Stanić, violiste Jožefa Bisaka i violončeliste Nemanje Stankovića.

Pijanistkinja Natalija Mladenović izvela je Dva sofisticirina prelida iz 2002. godine verovatno najcenjenijeg srpskog kompozitora u svetu Đure Živkovića. Reč je o komadima u kojima on pokazuje izuzetnu veštinu baratanja fakturnim slojevima u okviru kojih dolazi do svetlucanja, ponavljanja tonova i ornamenata na tragu pozne muzike Aleksandra Skrjabina. Ovo ukazivanje deluje poput nostalgije ostvarene u okviru nečega što bismo mogli da nazovemo i „novom osećajnošću“ koja stoji izvan postmodernističke ironije, persiflaže ili kolažnosti. U kompoziciji Đure Živkovića očituje se jasno formiran jezičko-tonalni sistem, dok sama muzika, bez ikakvog otklona, slušaoce navodi na emocionalnost.

Naglašena emocionalnost bila je odlika i drugih izvedenih kompozicija. U tom smislu indikativan je komad Balada za Vlastu iz 2018. godine Ognjena Bogdanovića za violončelo i klavir koju su izveli Nemanja Stanković i Vladimir Milošević. U pitanju je omaž muzici Debisija ili Ravela uz vidne uticaje brazilskog džeza kao zajedničke opsesije dvojice kompozitora: Vlastimira Trajkovića kome je balada posvećena i samog Ognjena Bogdanovića. Naglašeno emocionalan tonus poseduje i kompozicija Duet without You Miloša Raičkovića za dva klavira komponovane 2011. godine koju su odsvirale Nada Kolundžija i Natalija Mladenović. U njoj je kao model za ponavljanje u duhu minimalizma uzeta tema Fantazije u f molu Franca Šuberta, a prisutni su i citati solo pesme Greta za vretenom, kao i japanske tradicionalne pesme Saitaro-buši. U domen ambijentalne muzike spada i komad improvizacionog karaktera Indigo Codes Aleksandre Vrebalov koju je u potpunom mraku izveo pijanista Vladimir Milošević. I najzad, Aleksandar Damnjanović u kompoziciji Anastasima iz 2019. godine izvedene od Nade Kolundžije, ambijentalni zvuk stvara koristeći idiome Srpskog crkvenog narodnog pojanja. Za razliku od kolorističkih prelivanja u delima Vrebalov i Damnjanovića, Kolo iz 2009. godine Nataše Bogojević koje je izveo pijanista Vladimir Milošević, ukazuje na efektan spoj srpskog plesa sa latinoameričkim ritmovima.

Poseban utisak ostavio je video snimak pesme Nina Milice Paranosić za harmoniku i glas iz 2015. godine. Ambijent groblja i duboki vokal kompozitorke koja izvodi ovu pesmu izazvali su jezivu atmosferu u kojoj disonantni zvuci harmonike korespondiraju melodiji na tragu mjuzikla. Pomalo izdvojena i verna avangardi stoji Jasna Veličković čiju kompoziciju Good Bach je izvela Nada Kolundžija, improvizujući na Preludijum i fugu u C duru iz prve sveske Dobro temperovanog klavira u izvođenju Glena Gulda čime je, prema njenim rečima, transformaciji podvrgnut uobičajeni lanac kompozitor – partitura – izvođač – zvuk.

Koncertom Srpski kompozitori u dijaspori mogli smo da steknemo dobar uvid u stilska kretanja domaćih autora koji žive u inostranstvu i koji se stilski kreću u raznovrsnim smerovima, ali se dolazi do zaključka, da su u potpunosti u skladu sa onim što se dešava na svetskoj muzičkoj sceni.

Na slici (s leva na desno): Ivana Ilić, Marko Nikodijević, Laura Emmery, Ivana Miladinović-Prica, Ognjen Bogdanović, Ivan Brkljačić, Ivana Medić, Đuro Živković i Jasna Veličković