Muzički limbo
Muzička kritika i napisi o muzici
Iz pera Mine Milenković − O statusu žene na Balkanu i još ponešto kroz analizu albuma Balerina Tee Tairović
Na srpskoj muzičkoj sceni prisutan je svojevrstan fenomen, a tiče se ekspanzije izvođača, producenata i diskografskih kuća. Sasvim je prirodno da iz tako velike produkcije mogu da se izdvoje inovativni pojedinci, izuzetno istrajni u svojim idejama i planovima. Do sada neviđen bum ovdašnjih izvođača uticao je na to da je domaća muzička scena postala neprikosnovena u onome što nazivamo regionom, iako se, ruku na srce, mejnstrim mediji teško mire sa tom činjenicom. O fenomenu ekspanzije srpskih izvođača u zemljama bivše Jugoslavije svedoči i činjenica da je popularna srpska pevačica Aleksandra Prijović, pet noći zaredom održala koncerte u punoj zagrebačkoj areni, što nikada nijedna domaća ili regionalna pevačica nije postigla pre nje. Neretko, mnoge izvođače sa domaće muzičke scene (poput Aleksandre Prijović, Tanje Savić, Maje Berović itd.) zapanjeno slušaju, prate i citiraju slušaoci iz Hrvatske, Slovenije, Severne Makedonije i Crne Gore, čak u većoj meri nego što to čini srpska publika.
Dok diskografske kuće (Grand produkcija, IDJ tunes, IN music, City records, Imperija, Generacija Z, itd.) neprekidno predstavljaju nove izvođače, sa druge strane, istovremeno deluju umetnici i na polju tzv. više kulture, odnosno, autori i izvođači klasičnih, jazz i world music ostvarenja, neretko prefinjeni i specifični u svom radu, stvaranju i izvođenju, što ovdašnju scenu čini izuzetno dinamičnom. Činjenica je da postoji raskol, pa čak i rigidna podela društva na one za i one protiv balkanske varijante pop muzike koja se često naziva turbo-folk. Ova činjenica nužno dovodi do toga da se postavi pitanje, da li postoje objektivni parametri za vrednosne sudove koji bi formirali „dobar“ muzički ukus? Nezavisno od ove večite dileme, muzika za „široke narodne mase“, komercijalna i krajnje catchy jeste nešto što osvaja auditorijum, što priziva i nudi ono što se u industriji zabave naziva entertainment.
Mlada pevačica, kantautorka, tekstopisac i plesačica Tea Tairović, na prijemčiv i neposredan način srpskoj publici je omogućila da pleše, zabavi se i uz „merak“ poistoveti sa tekstovima sopstvenih pesama, po tematici prisutnim u svakodnevnom životu, a tiču se romantičnih ljubavi ili neizvesnih situacija koje stvaraju ljubavne intrige. Afinitet prema umetnosti Tea je nasledila od svog oca Zorana Tairovića, umetnika romskog porekla koji se bavi multimedijalnom umetnošću, slikarstvom, ali i komponovanjem. Donekle je poznata i istražena povezanost Roma sa istančanim osećajem za muziku i izvođenjem „iz duše“. U vezi sa romskim identitetom leži prirodni, na neki način i spiritualni Tein osećaj za ples, kao i ispevavanje bogatih, karakterističnih trilera, moglo bi se reći i „zavijanja“ u momentima sete. Sasvim je očigledno da Tea ume sve ovo da izvede i prenese, pa je vidno, da ona to namerno i krajnje estetizovano neguje u svom stvaralaštvu i izvođaštvu.
Moćan način na koji ona ubedljivo priča svoju pevačko-plesačku priču, mogli bismo da uporedimo sa načinom na koji deluje i svetski popularna pevačica Beyonce. Takođe pevačica i vešta plesačica, gromoglasnu karijeru gradila je na sličan način kao i Tea, kreirajući mini-filmove, odnosno, specifične i po trajanju dugačke spotove za svaku pesmu sa albuma Lemonade na primer. Ove dve izvođačice dele osećaj za pružanje hook momenta publici, za šok, ekstravaganciju, ali i za prikazivanje jasnog ženskog stava i odbranu identiteta jakih, sposobnih i moćnih žena. Dok sa jedne strane, Tea u stilu mantre zavodljivo pleše u spotu pesme Kučke i demoni igrajući pred muškarcem ulogu zavodnice, Beyonce svoj zavodnički čin predstavlja kroz pesmu Dance for you, ali na potpuno „amerikanizovan“ način, gde se primećuje zavođenje u drugačijem maniru, u skladu sa kulturom, podnebljem i mentalitetom iz koga potiče. Iako su muzika, ples i načini zavođenja kod ove dve izvođačice potpuno različiti, poenta je ista.
Nakon albuma prvenca Balkanija (2022), u protekloj godini Tea je promovisala album Balerina izdat u maju 2023. godine za produkcijsku kuću T music. Interesantna je činjenica da je za svaku pesmu snimljen poseban muzički spot, što je u smislu brzine realizacije karakteristično za ovu izvođačicu. Ona naime u intervjuima naglašava da je „veliki radnik“, da voli svoj posao, a da profesionalno i privatno preferira ljude koji poseduju radnu disciplinu. Tako sasvim jasno postaje kako je za samo godinu dana od prvog albuma, tako brzo snimljen novi album koji pri tom, za svaku pesmu poseduje mini-film.
Naslovna pesma je reprezent čitavog albuma i spot za nju sadrži kinematografske elemente. Još od prvih minuta prisutne su klasične filmske replike, uz korišćenje kostima iz pedesetih godina XX veka i intenzivan scenski pokret. Za sve to vreme, ispred očiju gledalaca slikom je prikazana atmosfera i život vašara na kome se radnja i odvija. Uz prizvuk dance reggaeton muzike uz dodatke orijentalnog folka, u ovom spotu se ističu sve pevačke i plesačke sposobnosti glavne akterke. U njemu se pojavljuje i njen saradnik, reper i pevač Voyage, koji je drugi krucijalan lik u ovoj mini-sagi. Standardi koje su Tea Tairović i njen saradnički tim postavili promovisanjem i distribucijom ovog albuma (a svakako i prethodnog!) su mnogostrani. Nešto što je u skoro svakoj pesmi karakteristično jesu višečlane plesne grupe koje energično i predano prate pevačicu. Originalnost, veština plesa, animacija i „podizanja“ publike, izvođačima postavljaju nove standarde i ostavljaju mesta za nove izazove i rešavanje kreativnih zadataka u masovnoj industriji.
I ostale pesme sa albuma imaju karakteristična hook imena, nešto što potencijalne slušaoce podstiče da se zapitaju šta se to zapravo krije iza naslova poput Bibi habibi, Izrael i Palestina / Španija i Argentina, Da si najbolji, Crno odelo, Daj daj, Ne brini majko, Budalo, Preterala i Ljubavnica. Iako su pored Tee Tairović, autori većine pesama domaći − Mihajlo Veruović, Saša Lazić, Jelena Trifunović i Vanja Miljković, određene pesme komponovali su inostrani kompozitori, pa je tako u album i stilove pesama unešen internacionalni duh. Crno odelo napisao je Lidor Saadia kompozitor i producent izraelskog porekla, Daj daj daj, Marios Psimopoulos, kompozitor i glumac grčkog porekla, Budalo je delo Konstantinosa Galonosa pevač i kompozitor grčkog porekla.
Stil tekstova svih deset pesama donekle je sličan, a na osnovu poruka koje šalju i po tome kako i šta one zapravo govore o statusu žene, mogle bi da se svrstaju u grupe. Dok pesme Budalo, Balerina, Ljubavnica i Preterala govore o ženi koja se žrtvuje za muškarca, ženi koja strastveno voli, traži brigu, nežnost i pažnju, ženi koja pati i teško kontroliše svoje emocije te pribegava različitim vidovima ponašanja i begu, potpuno suprotne poruke šalju pesme Crno odelo, Bibi habibi, Da si najbolji, Daj Daj. One upućuju na moćnu i nepokolebljivu ženu sa dostojanstvom i stavom, onu koja muškarcu poručuje da ništa ne može da je „obori“, pa je u njima prisutna i doza inata i osvete. Pesma Izrael i Palestina / Španija i Argentina priča priču o uzajamnom, konstantnom ratu između dva pola, svojevrsnoj igri između muškarca i žene u kojoj se oni svesno sukobljavaju i na neki način uživaju u tome, neprestano se vraćajući jedno drugom i tako u krug.
Kako i sama pevačica ističe, pesma koja na albumu zauzima posebno mesto jeste Ne brini majko, u kojoj je žena predstavljena kroz ariozno obraćanje majci. U pitanju je iskreno obraćanje osobi sa kojom je moguće da se podele životni problemi i nedaće sa porukom kako je ona njena zaštitnica i osoba koja joj nikada nije okrenula leđa. Naglašena veza sa roditeljima odlika je patrijarhalnih sredina, pa osim romantične ili nesalomive žene, eto još jednog, pogleda na ženu karakterističnog za Balkan – ona bi morala da igra višestruke uloge, od romantične osećajne heroine do bezosaćajne zavodnice, a uz sve to bi morala da se ostvari i kao brižna majka!
Raspored pesama na albumu ima odgovarajuću koncepciju koja je upravo u vezi sa prethodno izrečenim – on ukazuje na sve moguće uloge žene u patrijarhalnom društvu i gotovo nemoguć izlaz iz začaranog kruga koji se, sudeći po albumu, postavlja kao neizbežna činjenica. Uz sve uspone i padove, unutrašnje borbe i odnose sa muškarcima, žena ipak „pada na kolena“, na neki svojevrstan, kako se to često ističe, samo ženama duboko prepoznatljiv način, što se i prepoznaje u stihovima pesme Ljubavnica:
Ljubavnica njemu dobra sam, brat i drug
A sto puta me prodao
Molila se za njegov greh i dug
Kol’ko puta uz mene je opet prohodao
Dobra sam, njemu i crno pod noktom noćas preče je
I vreme je da leče me.
Krajnje kompaktno i slušljivo, teme tekstova vešto su uklopljene uz bitove, ritmove, harmonske progresije i specifične boje pop-folka/turbo-folka. Oni vode poreklo iz ritmova bugarske čalge, rumunske manele i grčke paike, ali i turske i arapske muzike. S obzirom na činjenicu da je u produciranju albuma ostvarena i saradnja sa grčkim i izraelskim kompozitorima, postaje jasnije zašto su melodijske fraze, motivi, kompletne strofe i refreni pesama autentični i pevljivi, što ne samo da ukazuje na dominaciju u okviru žanra, već i na fanatično, opsesivno slušanje pesama od strane okoline.
Slični manirizmi u instrumentaciji pesama ovog albuma prisutni su kod već poznatih pesama inostranih izvođača poput: Ionuta Cercela (rumunska muzika), L’efteris Pantazis ft. Devis Xherahu – A me do (grčka muzika), dok je pesma Bibi Habibi, obrada albanskog hita koga izvode Capital T i Anxhele. Ako je suditi po komentarima na društvenim mrežama, izgleda da je verzija Tee Tairović mnogo uspešnija. Uopšte gledano, šarenilo i veselje koje je u nekim pesmama protkano i osećanjem rizika koji podiže adrenalin uz neizbežnu tugu, melanholiju i čežnju, ono što ovaj album čini dinamičnim i prijemčivim jeste eskapizam koji se pruža današnjim generacijama mladih. O opštoj popularnosti albuma svedoči dvadeset i četiri miliona Youtube pregleda pesme Balerina, dvadeset i šest miliona pregleda pesme Bibi Habibi, dok pesma Izrael i Palestina prednjači sa čak četrdeset miliona pregleda. Da bi eventualno izbegla politički skandal zbog aktuelne situacije na Bliskom istoku, pesma je preimenovana u Španija i Argentina. Da li je i sam naslov ove pesme već unapred sugerisao na ono što će se odvijati u neposrednoj budućnosti, te da li izvođači u svojim delima mogu da predvide i ukažu na globalne događaje, pitanje je koje se često postavlja. U tom smislu, pomenimo još jednom Beyonce, inače jednu od omiljenih tema teoretičara zavere, pa je tako i omot albuma Cowboy Carter iz 2024. tumačen kao najava za apokalipsu. Istorija najavljivanja događaja iz svetske istorije kroz popularnu kulturu, traje koliko i popularna kultura sama. Činjenica je da promena naziva već objavljene pesme kao čin neće zaživeti, dok će koincidencija istorijskih događaja sa nazivom jedne pesme moguće je, samoj izvođačici podariti mitski status, što je sa stanovišta muzičke industrije potez koji je moguće povući jedino uz splet srećnih okolnosti. Ne znamo da li je Tea Tairović toga svesna, a sudeći po odnosu prema muzičkom biznisu verovatno jeste, tek, bio je ovo sjajan marketinški potez.
Promocija deset novih pesama kao i pesama sa prvog albuma i ostalih singlova odigrala se 17. juna 2023, kada je Tea Tairović održala svoj prvi solistički koncert na Tašmajdanu. Nakon ovoga, zavisno od društvene grupe kojoj slušaoci (pratioci) pripadaju, ostavljen je prostor za postavljanje brojnih stručnih ali i laičkih pitanja: s obzirom na enormnu popularnost, po čemu su njene pesme posebne; šta je to novo što u melodijama i tekstovima ova izvođačica predstavlja; da li se i koliko može ići dalje od već predstavljenog i poznatog. Na Tei Tairović i njenim saradnicima je da stvara i predstavlja što ona predano i radi, na nama je da bez lažnog elitizma i objektivno priđemo fenomenu koji u zemlji i regionu privlači milione konzumenata.
